چالش‌های ترجمه

هنگامی‌که فرهنگ­‌ها برخورد می­‌کنند و تضاد به‌وجود می‌­آید، پیامدها و واکنش‌­ها می‌­توانند جدی باشند. بخشی از فرایند جهانی‌­سازی و محلی­‌سازی برای متون شما نیازمند آزمایش و ویرایش اطلاعات است که می­‌تواند منجر به نتیجه منفی گردد.

مجله اکونومیست در ۲۵ دسامبر ۱۹۹۳ داستانی را چاپ کرد و در آن به معروف‌­ترین اشتباهات ناشی از تفاوت فرهنگ‌­ها پرداخت. این مقاله، داستان فروشگاهی ژاپنی را بیان می­‌کرد که ناامیدانه در تلاش برای ایجاد وجهه غربی برای خود بود و به این خاطر یک نمایش کریسمس عجیب تدارک دید که در آن تصویر بزرگ سانتا کلاز[۱] (بابانوئل) به صلیب کشیده شده بود. برای بیشتر غربی­‌ها، مسیحیان یا غیرمسیحیان، به‌نظر می‌­رسید که این موضوع دیدگاهی سیاسی یا مذهبی باشد نه صرفاً اشتباه فرهنگی. با این حال، در نظر بگیرید که کمتر از دو درصد جمعیت ژاپن مسیحی هستند. آن­ها فاقد پیش‌­زمینه فرهنگی برای تشخیص اهمیت صلیب، مسیح و یا بابانوئل بودند. آن­ها درک نمی­‌کردند که صلیب برای عید پاک و مسیحیت است نه برای بابانوئل. چندین دهه پیش برای ژاپنی‌­ها (با در نظر داشتن اینکه برای جستجو در گوگل اینترنت وجود نداشت)، ایده جفت شدن دو تندیس مسیحیت می‌­توانست معنی­‌دار باشد. این موضوع که ژاپنی‌­ها عاشق برگزاری جشن‌­های غیرمذهبی کاریزوماسو[۲] با تزیینات، موسیقی و چراغ­‌های جشن هستند، دلیلی برای خار کردن کریسمس نمی­‌توانست باشد. گرچه این عمل ژاپنی‌­ها کاملاً بدون قصد و غرض و با نیت خیر انجام شده بود، اما بسیاری از مسیحیان غربی چنین اعتقادی نداشتند. اگر هنوز متوجه وخامت اوضاع در زمان برخورد و تضاد فرهنگ‌­ها زمانی که پای دین در میان است نشده‌­اید، لحظه­‌ای به کاریکاتوری که از حضرت محمد (ص) چاپ شد، فکر کنید. گرچه افرادی که پیشینه اسلامی نداشتند متوجه توهینی که به حضرت پیامبر شده بود نشدند، اما موضوع برای مسلمانان به حدی جدی بود که این توهین را سزاوار صدور فتوا یافتند.

در سال ۱۹۵۸، به شرکت شکلات ماری[۳] در ژاپن دستور داده شد تا یک جشن غربی با عنوان “روز ولنتاین” برگزار کند. یکی از مدیران شرکت در پاریس زندگی می­‌کرد و به این خاطر مسئولیت نظارت بر این فرایند را بر عهده داشت. اما کمبود اطلاعات فرهنگی و نداشتن پیش‌­زمینه از هدف و فلسفه این جشن باعث ایجاد سردرگمی شد. به این معنی که ولنتاین تبدیل به روزی برای زنان شد تا به منظور بیان احساس عشقشان برای مردان شکلات بخرند. امروزه زنان به همه مردان گیری-شوکو[۴] (شکلات دوستی) هدیه می‌­دهند، حتی به آنهایی که حس عاشقانه­‌ای بهشان ندارند (اگر زنان ژاپنی در روز ولنتاین به شما شکلات هدیه دادند، برداشت اشتباه نکنید).

تضاد فرهنگی چه نقشی در ترجمه دارد؟

هنگامی که متون ارجاعات فرهنگی را در برگیرند که در زبان مقصد فاقد معادل فرهنگی باشند، صرفا ترجمه لغت‌­به­‌لغت کفایت نخواهد کرد. همان‌طور که اشاره شد، امروزه کریسمس و کاریزوماسو معانی بسیار مختلفی از یگدیگر دارند. ممکن است هدف از متن شما اشاره به موضوعی مذهبی، یا بخشش و کار خیریه باشد اما در ژاپن به معنی استفاده از جواهرات گران‌­قیمت و پوشیدن لباس‌­هایی مخصوص تعبیر شده باشد.

دیادلوس موئرتوس[۵]، روز مرگ، در بسیاری از فرهنگ‌­های لاتین جاافتاده است. امروزه، بسیاری از مردم این جشن را در فیلم‌­ها یا برنامه‌­های تلویزیونی تماشا کرده‌­اند، اما برای کسانی که درکی از معنی نمادین تندیس‌­ها یا احترام عمیق مردم برای اجدادشان ندارند، مفهوم این جشن کاملا تغییر کرده است.

تنها اعیاد نیستند که قابلیت ترجمه ندارند. سنت‌­ها و فرهنگ‌­ها در هر زمینه­‌ای از زندگی ما تلفیق شده‌­اند. از اینکه چه زمان و چگونه سخن می­‌گوییم تا اینکه چگونه می‌­پوشیم، فرهنگ بر دیدگاه ما از جهان تاثیر می­‌گذارد. در حقیقت، یک فرهنگ انسانی، فرهنگ میراثی، فرهنگ ایدئولوژیکی و فرهنگ انسان شناختی وجود دارد. اما اگر در ترجمه متون فرهنگ زبان مبدا تضادی با فرهنگ زبان مقصد پیدا کند، چه رخ می‌­دهد؟

برای مثال، در بسیاری از شرکت‌­ها در روسیه و هند، اسناد ارسال شده به سلسله مراتب مختلف سازمان، می­‌توانند مشکلات عمده‌­ای را بوجود آورند. ترجمه ممکن است قابل فهم و دقیق باشد، اما چون یک سرپرست در کشور شما موضوعات و اطلاعات را به یک زیردست در شرکت‌­های روسی‌ه­ای یا هندی بدون کانال­‌های نظارتی ارسال کرده، ممکن است پاسخی که انتظار دارید دریافت نکنید و یا به‌طور کل هیچ جوابی نگیرید.

مقاله­‌ای در دانشگاه هاروارد مورد یکی از مدیران تجاری آمریکایی را بیان می­‌کرد که نیازمند دریافت اطلاعاتی از کارمندانش در هند بود. او برای کارمندانش (نامه) نوشت اما پاسخی دریافت نکرد. او به یکی از سرپرستان خود به نام سانجی گفت که این “عدم تعامل عجیب است” و باید موضوع را پیگیری کند. سرپرست به او این‌طور پاسخ داد که “زمانی که نامه‌­های شما بدون عبور از کانال ارتباطی، تایید و یا هماهنگی من مستقیماً به دست زیردستان من می‌­رسند، یعنی قصد دارید عمداً من را از چرخه فرایند کنار بگذارید. مسلم است که در این شرایط به کارمندان خود خواهم گفت تا جوابی ارسال نکنند.”

در اصول تجاری آمریکا، کار از طریق کانال­‌های نظارتی اغلب اتلاف زمان و بازدهی تلقی می‌­شود. اگر به چیزی نیاز دارید، آن را بیان می­‌کنید. هر فردی با هر سطحی به دیگران با سطوح مختلف دسترسی دارد. البته هنوز پروتکل‌هایی وجود دارد اما خیلی جدی اجرا نمی‌­شوند.

مثال دیگری را می­‌توان در اسناد تجاری ارسال شده از یک شرکت آمریکایی به زیرمجموعه‌­های بین­‌المللی­‌اش یافت. قرار بود گروهی از مدیران به همراه بازرسان به هر منطقه سفر کنند. یک روال استاندارد برای چنین بازدیدهایی وجود داشت. یکی از ملزومات “ملاقات و احوال­‌پرسی” به همراه پیش­‌غذای سبک در طول عصر بود. اما این شرکت آمریکایی توضیحی دقیق­‌تری در مورد “عصر”، “پیش­‌غذا” و “سبک” به مناطق مختلفی که میزبان هیئت بازرسان و مدیران بودند، نداد. جای تعجبی نیست که این عدم هماهنگی باعث برداشت­‌هایی به شدت متفاوت از این لغات به ظاهر ساده شد.

مفهوم شیوه­‌های ترجمه فرهنگی برای شما چیست؟

هنگامی که ترجمه متون خود را شروع می­‌کنید، باید دقیقاً بدانید که چه انتظاراتی از ترجمه شما وجود دارد. آیا مفاهیم باید در زبان مقصد بازآفرینی شوند و یا ترجمه لغت‌­به­‌لغت کفایت می‌­کند. چه لغات، عبارات و مفاهیمی باید تنها به زبان مقصد تبدیل شوند و کدام یک نیازمند توضیحات دقیق و کامل و یا حتی ترجمه به مفاهیم فرهنگی مشابه در فرهنگ مقصد هستند.

علاوه بر انتظارات شفاف و روشن، مطمئن شوید که تیم ترجمه در زمینه “فرهنگ” تخصص دارند. ترجمه ماشینی یا به کمک کامپیوتر (CAT) به تنهایی نمی‌­تواند کلمات و مفاهیم را درک کند که بتواند دقیقا فرهنگ را ترجمه کند، همچنین شخصی که درک بومی از فرهنگ ندارد نیز نمی‌­تواند ترجمه دقیقی از فرهنگ ارائه دهد.

اگر می­‌خواهید در زمان و هزینه در طول فرایند ترجمه صرفه­‌جویی کنید، می­‌توانید با بین‌­المللی‌­سازی اسنادتان شروع کنید. این موضوع شامل حذف کردن مفاهیمی است که احتمالاً ترجمه نمی­‌شوند و جایگزین کردن آنها با مفاهیمی شناخته­‌شده‌­تر در سطح جهانی.

هنگامی‌که شرکت­ها بین‌­المللی می­‌شوند، فقط مرزهای جغرافیایی نیستند که تلاقی پیدا می‌­کنند. بسیاری از اوقات درک، فرضیات و سیستم اعتقاداتی مردم می­‌تواند با درک پیام تداخل پیدا کنند. از این موضوع اطمینان حاصل کنید که مخاطب شما معنی متن شما را همان‌طور که خواسته­‌اید متوجه شده است. همین­‌طور باید با او چک کنید که تا چه حد نیاز است اطلاعات بومی‌سازی و تا چه حد با عرف فرهنگی تطبیق داده شوند.