چپ‌های بهتر از راست!

چپ در باور ایرانیان بار معنایی منفی دارد و ترکیبات این کلمه نیز حکایت از همین دارد؛ از دنده‌ی چپ بلند شدن، چشم چپ، کوچه‌ی علی چپ و مانند آن.

حتی تا چند سال پیش دانش‌آموزانی را که چپ‌دست بودند وادار می‌کردند که با دست راست بنویسند؛ با این باور که چپ‌دست بودن امری غیر­طبیعی است و خلاف روال معمول، اما برخلاف همه‌ی این باورهای غلط در سال ۱۳۹۰، استودیو چپ‌چین در روز جهانی چپ‌دست‌‌ها به دست دو نفر چپ‌دست، داوود مرگان و فرید یاحقی، در مشهد شکل گرفت. بعدتر عقیل حسینیان (که در‌حال‌حاضر به تهران مهاجرت کرده و در گروه نیست) و جواد زری‌نیا (که همچنان از اعضای ثابت استودیوست) هم به آنها اضافه شدند. چپ‌چین برآمده از دو اتفاق است؛ نخست پیشرفت‌های فرهنگی و اقتصادی در مشهد در دهه‌ی هشتاد که باعث شد بسیاری از طراحان خراسانی به‌جای مهاجرت به پایتخت، در مشهد بمانند و فعالیت‌هایشان را به­‌دور از فضای متمرکز تهران با خیالی آسوده‌تر و کم­‌هیاهوتر ادامه دهند. دوم اینکه این دو و همکاران بعدیشان جواد زری‌‌نیا و عقیل حسینیان در چپ‌چین، متعلق به نسلی در جهان هستند که دیگر تک‌­­نام‌های بزرگ و اسطوره‌­مانند­ در میانشان دیده نمی‌شود. اگر روزی طراحی گرافیک، بی‌واسطه، نام‌هایی بزرگ را در ذهن‌ها یادآور می‌­شد، امروز دیگر از آن غول‌های پرآوازه خبری نیست و جای آن‌ها را کارهای گروهی، استودیوهای جوان و رشدیافته در دوره‌ی تکنولوژی جدید و فضاهای چند­رسانه‌ای پُر کرده است.

 نقطه‌ی قوت چپ‌چین‌ هم در همین به‌­روز بودن است. این گروه درکِ دُرستی از وضعیت امروز دیزاین دارد. آن‌ها به‌­درستی دریافته‌اند که جمعی، هرچند کوچک، با توانایی‌های متنوع، می‌تواند آثاری با توان و تاثیرگذاری زیاد تولید کند. این نکته‌ی کلیدی در دیزاین معاصر است. به­‌همین­‌دلیل نام چپ‌چین، بیش از نام هر یک از اعضای آن به‌­تنهایی مطرح است. بارها شنیده‌ام که دیگران «چپ‌چینی بودن» را به‌عنوان ویژگی و خصلت برشمرده‌اند؛ موفقیتی که ناشی از همین تفکر گروهیِ معاصر است.

چپ‌چین برای پروژه‌‌هایش وقت زیادی صرف می‌کند، چیدمان‌های مفصلی دارد، ایده‌های کاملی را پرورش می‌‌دهد، با کانسپت درخشانی شروع می‌کند و مراحل اجرایی را با حوصله‌ی زیاد و دقت فراوان به‌­انجام می‌رساند.

برای طراحی هویت بصری روز جهانی گرافیک در سال ۱۳۹۳، به سفارش انجمن صنفی طراحان گرافیک ایران، چپ‌چین با نگاهی به فرایند تولید یک اثر گرافیک، در اطراف مشهد و در یک فضای باز، اسکلت فلزی بزرگی را بنا کرد و نوشته‌ی هفته‌ی طراحی گرافیک را بر دو وجه آن نصب کرد. فیلمی که از کل فرایند با سرعت بالا گرفته بودند، همراه با مونتاژ و موسیقی مناسب و هماهنگ، آغازگر برنامه‌ی افتتاحیه‌ی هفته‌ی گرافیک بود و عکاسی از جزئیات و سازه در شرایط مختلف نوری و آب­‌و‌­هوایی خوراک تصویری هویت بصری و طراحی گرافیک محیطی رویداد را مهیا کرد. چپ­چین که در مشهد فعالیت داشت و کمتر به چشم پایتخت‌­نشینان می‌آمد، توانست با آن مجموعه توانایی‌اش را در هدایت یک پروژه‌ی چند­وجهی نشان دهد.

نکته‌ی مهم و بسیار ارزشمند در مجموعه کارهای چپ‌چین این است که هر کار، اتمسفر مناسب همان سفارش را دارد. چپ‌چین برای هر سفارش، زمانی طولانی صرف بررسی و درک اتمسفر آن می‌کند؛ فرایندی که در دیزاین ما بسیار کم دیده می‌شود. آگاهی و اشراف به موضوعِ سفارش، این امکان را به­‌وجود می‌آورد که توانایی ارائه‌های گوناگون را داشته باشد. نتیجه آنکه چپ‌چین در کارنامه‌ی خود مجموعه‌ای از کارهای متنوع و متفاوت، اما هماهنگ با موضوع و با امضای چپ‌چین دارد؛ آثاری با رویکرد چند­رشته‌ای. در کارهایی که چپ‌چین برای سازمان نظام مهندسی ساختمان خراسان رضوی ساخته است، این تنوع و گوناگونیِ نگاه کاملاً مشهود است؛ آثاری کاربردی، هنرمندانه و مناسب موضوع.

پروژه‌ی نمایشگاه گروهی نقاشی «کوکا مشدی» نمونه‌ی دیگری است از ساعت‌ها تلاش در پیش‌تولید و تولید. جایی که نگاهی به پاپ آرت و اندی وارهول دارند، بدن‌­هایشان را رنگ می‌کنند و غیره.

نمایشگاه رودی باور در موزه‌ی هنرهای معاصر تهران نمونه‌ی دیگری است از مهندسی دقیق و حساب شده برای ساخت سازه‌ای قابل حمل که تبدیل به آلاچیق ترکمن (یورت) می‌شود.

اما از نظر من، ویژگی منحصر­به­‌فرد چپ‌چین که محور اصلی تولیدات آنهاست، تجربه‌گرایی این استودیوست؛ اینکه با هر موضوع چنان برخورد می‌کنند که گویی نخستین کار آنهاست، اما با پشتوانه‌ی همه‌ی کارهای قبلی. تازگی و طراوتی که چپ‌چین را از دیگران جدا می‌کند و آن‌ها را به دام تکرار نمی‌اندازد، ناشی از همین برخورد است. چپ‌چین قادر است مانند کودکی از هر اتفاق، هرچند تکراری، مشعوف شود؛ گویی برای اولین بار است که با آن برخورد می‌کند. این شعف، اجازه‌ی بازیگوشی‌های حساب شده و قرار گرفتن در فضا و اتمسفر سفارش را به چپ‌چین می‌­دهد؛ اگر نگاهی به دابسمش والس نوروزی، CUTOFF، تیزر تبلیغاتی صرافی اکسپرس یا سیرکوگرافیک بیندازید، این بازیگوشی هوشمندانه را خواهید دید.

باید امیدوار بود که چپ‌چین بتواند عطش تجربه را تا سال‌ها حفظ کند و آنگونه که خودشان می‌گویند، آثاری خلق کنند که «عوام ببینند، خواص بپسندند».