
زمانی که صحبت از ترجمه متن به میان میآید، رابطهای مستقیم میان کیفیت متن مبدا و زمانی که برای ترجمه آن نیاز است وجود دارد. کیفیت متن مبدا ارتباطی تنگاتنگ با هزینه و سرعت ترجمه نیز دارد و همچنین بر فرایند ترجمه متون مشابه در آینده نیز تاثیرگذار است. یکی از کلیدیترین عوامل در ترجمه مطلوب متن، میزان تعامل موجود میان نویسنده و مترجم است.
ذهنیت مترجم از متن مبدا
زمانی که مترجم به متنی نگاه میکند، آن را کاملا متفاوت از دیگر افراد میبیند. ممکن است متن به نظر شما داستانی کامل یا متنی منسجم و پخته باشد که بسیار روان از ابتدا تا انتها پیش میرود. از نظر مترجمان اما احتمالا همان متن، متنی خام است که هزاران ترکیب و عبارت و لغت را دربرمیگیرد و لازم است تکتک آنها را شناسایی کرد، در بافتار قرار داد، و با معادلهایی جایگزین کرد تا همان مفهوم را در زبان دیگر شکل دهند. تمامی بازیهای کلامی، اصطلاحات عامیانه، و عبارات مصطلح از نظر مترجمان موانعی بر سر راه ترجمهای بینقص هستند. تمامی خلاقیتهای واژگانی نگارنده متن مبدا منجر به چندین ساعت کار فکری اضافه برای مترجم میشود تا بتواند انسجام زبان متن مقصد را حفظ کند.
بسیاری از مثالهایی که در متن مبدا وجود دارند، به احتمال قوی معنای زیادی برای مخاطب متن مقصد نخواهند داشت. کلمات اختصاری و تکهکلامها باید بهطور کامل تغییر داده شوند، یا توضیح داده شوند، و یا حتی ممکن است حذف شوند. در بهترین حالت باید آنها را با معادلهای توصیفی جایگزین کرد. علاوه بر اینها، جداول و نمودارهای گرافیکی که فضای کمی برای نوشته دارند باید کاملا تغییر کنند تا فضای کافی برای نوشتههای متن مقصد فراهم شود.
بهطور خلاصه، زمانی که یک مترجم متنی را میخواند، آن را به لحاظ واژگانی، فرهنگی، گرافیکی و بافتاری کاملا تحلیل و بررسی میکند. آنها زبان متن مبدا را به عناصر کوچکتر میشکنند، نمادها و نشانهها را موشکافی میکنند تا از حفظ انسجام در سرتاسر متن اطمینان حاصل کنند.
انسجام ترجمه
مترجم باید اطمینان حاصل کند که متن نهایی ترجمه همان چیزی را میگوید که باید بگوید. کلید رسیدن به اطلاعات شما هستید. متن هرچه که باشد حاوی دادهها، اطلاعات و اصطلاحات تخصصی حوزه شما است و هیچکس بهتر از شما بر آن تسلط ندارد. برای اینکه مطمئن شوید مترجم شما متوجه شده است که متن باید چه معنی دهد، لازم است که تعامل دوطرفه بسیار خوبی با او داشته باشید.
اغلب تصور عموم بر این است که وقتی متنی را برای ترجمه تحویل میدهند، ترجمه آن به نحوی سحرآمیزی پدیدار شود. معمولا کسی انتظار ندارد که تا زمانی که ترجمه آماده شود، با آنها به عنوان مشتری ارتباطی برقرار شود. البته اگر متن شما در حد کارت دعوت جشن باشد انتظار به جایی است، اما اگر متن شما حاوی اطلاعات مهمی است حتما باید مطمئن شوید که متن در دست مترجمی است که بهطور کامل پیغام و مفهوم متن شما را درک میکند.
مترجم باید دانش کافی و اشراف قابلقبولی بر زبان مبدا، زبان مقصد و همچنین حوزه تخصصی و موضوع متن داشته باشد. در این صورت، زبان مشترک قویتری با مترجم خواهید داشت و او دانش لازم را برای درک موضوعی که شما از آن سخن میگویید خواهد داشت. تصور کنید که باید ارتباط بین ترکیبهای شیمیایی گوناگون برای ساخت دارویی خاص را به کسی توضیح دهید که هیچ ایدهای از شیمی، داروسازی، نمادها، نشانهها و زبان تخصصی داروشناسی ندارد.
راهنمای سبک و حافظه ترجمه
گردآوری پایگاه داده حافظه ترجمه و پیروی از راهنمای سبک ترجمه کمک زیادی میکند تا انسجام متن ترجمه شده حفظ شود.
حافظه ترجمه شامل پایگاه دادهای است که “قسمتها”یی از متن ترجمه شده را ذخیره میکند. در نتیجه، این قسمتها (جملات، پاراگرافها، اصطلاحات و مواردی از این دست) دیگر نیازی به ترجمه نخواهند داشت و در صورت تکرار در متن باعث صرفهجویی در زمان میشوند. اگر قصد ترجمه کتاب یا متنی طولانی را دارید، ارزش آن را دارد که قبل از شروع کار ترجمه و ویرایش، با مترجم در مورد اصطلاحات تخصصی متن که ممکن است معانی و یا معادلهای آنها را نداند صحبت کنید.
راهنمای سبک نیز الگویی ازپیشآماده است برای اینکه مترجم دید بهتری از سبک و حس متن نهایی مطلوب از نظر شما داشته باشد. این قالب از پیش آماده از نحوه برخورد با دشواریهای واژگانی و فرهنگی تا روش ترجمه ساختارها و قالبها را شامل میشود. راهنمای سبک یکی از موارد ضروری است که مترجم باید از آن پیروی کند تا خیال شما از حفظ انسجام متنی راحت شود و همچنین مطمئن باشید که متونی که در آینده قصد ترجمهشان را دارید نیز از سبکی مشابه برخوردار خواهند بود.
از زورکا هیرفورد نویسنده نقل شده است که: “بدون تعامل سازنده، احتمال این وجود دارد که درک نادرست یا ترجمه اشتباه پیام متن را به یک خطا، سوءبرداشت، استیصال، و یا حتی فاجعه تبدیل کند”. بعید است که شما بخواهید تجربهای این چنین با مترجم خود داشته باشید، پس در نظر داشته باشید که کمی تعامل سازنده، تاثیر بسیار بزرگی خواهد داشت.