
در عصر جهانی اطلاعات، حرفه مترجمی نیز در حال تغییر است. توسعه تکنولوژیهای زبانی (مانند سیستمهای حافظه ترجمه[۱]، سیستمهای مدیریت محتوا[۲] و سیستمهای ترجمه ماشینی[۳])، باعث شده ترجمه، سریعتر و ارزانتر انجام شده و مترجمان بتوانند خدمات بیشتری را در زمان کوتاهتر ارائه کنند. توسعه ابزارهایی مانند مترجم گوگل[۴]، در حوزه ترجمه نوعی “دموکراسی” ایجاد کرده به گونهای که هرکسی میتواند متن مورد نظر خود را در زبانهای مختلف وارد کرده (و حداقل) “جان کلام” آن را دریافت نماید.
ماشینها جایگزین انسان نخواهند شد.
عصر اینترنت، صنعت ترجمه را نیز تحت تاثیر قرار داده و بسیاری کنجکاوند بدانند آیا در درازمدت، ماشینها جای مترجمان انسانی را خواهند گرفت یا خیر. اما خوشبختانه، ماشینها جایگزین ما مترجمان نشدهاند چرا که آنچه که ما میتوانیم انجام دهیم، آنها نمیتوانند. مترجمان انسانی نه تنها کلمات را ترجمه میکنند بلکه اطمینان حاصل مینمایند که پیام مورد نظر متن، به مخاطب رسانده شود. همچنین قادرند همان نوع تاثیر ارتباطی[۵] را که در زبان مبدا وجود دارد بازآفرینی نمایند. با این حال، مترجمان برای انجام کارهای ترجمه خود، نیاز دارند با ماشینها مشارکت نمایند و این نیاز روز به روز در حال افزایش است. مترجمان اغلب ناگزیرند ترجمه ماشین را تحویل گرفته و سپس آن را ویرایش کنند و بدین شکل در زمان و هزینه های خود صرفهجویی نمایند.
اصطلاح ویرایش پس از ترجمه ماشین (پسویرایش)[۶](MTPE)، به فرآیند بازبینی و ویرایش محتوایی گفته میشود که توسط ماشین ترجمه شده است. معنای آن این است که پس از این که ترجمه خودکار توسط ماشین انجام شد، مترجم انسانی با استفاده از تخصص خود در آن موضوع و دانشی که از فرهنگ زبان مقصد دارد، متن را از نظر صحت و دقت ترجمه، بازبینی میکند. اما متنی که توسط یک ماشین ترجمه شده تا چه اندازه صحیح است؟ و نیاز به چه مقدار ویرایش دارد؟
پسویرایش کامل[۷] و پسویرایش جزئی[۸]
متخصصان زبان بین پسویرایش کامل[۹] و پسویرایش جزئی[۱۰] تفاوت قائل میشوند. در پسویرایش کامل، کیفیت متن تولید شده به گونهای است که قابلیت انتشار دارد اما در پسویرایش جزئی، کیفیت متن به گونهای است که صرفا قابل درک است. هدف پسویرایش جزئی این است که متن را قابل فهم کرده و الزامات درخواستی مشتری (برای مثال این که بعضی اسامی ترجمه نشوند یا همیشه با حروف بزرگ نوشته شوند) را انجام دهد؛ در حالی که هدف پسویرایش کامل این است که ترجمه را از لحاظ سبک نگارشی بهبود داده و از صحت اصطلاحات موجود در متن اطمینان حاصل نماید.
امروزه، یک سری متون، کاندایداهایی خوبی برای پسویرایش هستند. در اکثر موارد، ماشینها، متون فنی و علمی را در مقایسه با آثار ادبی بهتر ترجمه میکنند چرا که متون فنی دایره لغات محدودی داشته و تعدادکلمات چند معنایی نیز در آنها کم است. به عبارت ساده، ماشین در یک متن علمی (که در آن تنها یک روش برای بیان یا نامیدن مفاهیم وجود دارد) در مقایسه با رمان (که در آن روشهای متعددی برای بیان یک چیز واحد وجود دارد و عناصر نگارشی آن نیز متنوع است)، با احتمال بیشتری کلمه درست را انتخاب میکند.
با توجه به این که همه قسمتهای ترجمه شده توسط ماشین اشتباه نیستند، یک مترجم برای انجام MTPE چه مقدار زمان صرف میکند؟ آیا اگر کار را با متن ترجمه شده توسط ماشین آغاز کنیم نسبت به حالتی که از ابتدا خودمان ترجمه میکنیم کار واقعا سریعتر (و بهتر) پیش میرود؟
پسویرایش همیشه به معنای کار کمتر برای مترجم نیست.
متاسفانه، هنگامی که مترجم با متن ترجمه شده توسط ماشین کار میکند به معنای آن نیست که برای ارائه ترجمه نهایی، متحمل زحمت کمتری میشود. گاهی اوقات، ترجمه ماشینی ممکن است غلطهای اساسی داشته باشد. برای مثال، ترجمه گوگل در بسیاری مواقع کلمات را حذف میکند چون به جای این که ترجمه جمله کامل، در حافظه ترجمه خود به دنبال الگوهای مشابه میگردد.
بدیهی است که وظیفه پسویرایشگر پیدا کردن تمام اشتباهات ماشین است. اما گاهی اوقات تغییرات و بازنویسیهای موردنیاز به حدی زیاد میشود که اگر پسویرایشگر از ابتدا خودش متن را ترجمه میکرد این همه وقت گیر (و از نظر زمانی هزینهبر) نبود.